nesting orientalisms

jakupi
një koncept që shpjegon se si çdo regjion i sheh kulturat në lindje apo jug të saj më të prapambetura, konservative apo primitive. një zinxhir fajësimi i bazuar në stereotipe kulturore.

në kombin shqiptar këtë e hasim kështu:

shqipëria > kosova
kosova > maqedonia

shqipëtarët në shqipëri thonë që shqipëtarët në kosove flasin shqipe të vrazhdë dhe janë më pak të civilizuar. më pas, ato të kosovës thonë që shqipëtarët në maqedoni janë fanatikë të turrbullt fetar dhe të prapambetur. këto të fundit s'kam informacion por edhe ato ja pallojnë kot dikujt tjetër, ndoshta atyre në mal të zi.

ky koncept është prezantuar nga studiuesja Milica Bakić-Hayden, duke u zhvilluar si një variant konceptual i teorisë së orientalizmit të edward said.

ö

jakupi
o me dy pika. një shkronjë karakteristike për gjuhët gjermane dhe turke. edhe pse në gjuhën shqipe nuk ekziston si shkronjë, në të folur haset si tingull, zakonisht në kosovë.

ph

jakupi
Është masë a aciditetit a e asnjanësisë të një lënde. Logaritmi me shenjë negative i përqëndrimit të joneve hidrogjen. Për një tretësirë që përmban jone H+, me marrëveshje është vendosur që pH -log[H+] është përqëndrimi i joneve hidrogjen në tretësirën e dhënë. Kështu, p.sh. në qoftë se [H+] 0,00001 ose 1/105, atëherë pH -log 0,00001 =-LOG8-55. Përqëndrimi i [H+] në ujin e pastër është 0,000 0001 dhe p H i tij është 7 (ose m ë s aktë 7,07 ). Dhe pH i tij është më i madh se 10-7,07 d.m.th. pH>7,07. Sa më i madh që të jetë përqëndrimi i joneve H+ aq më i vogël është pH-i.

Zakonisht përdoren dy mënyra për të përcaktuar pH-in njëra prej tyre, që është më e tjeshta, mbështetet në ndryshimin e ngjyrës të disa lëndëve ngjyruese, të quajtura dëftues të ngjyrosur. Ky ndryshim i ngjyrës ndodh në një pH të caktuar, gjë që lejon të bëhet caktimi i tij me një saktësi _+ 0,1. Në metodën e dytë shfrytëzohen matjet elektrometrike. pH-i përdoret për të karakterizuar aciditetin dhe alkalinitetin e mjediseve dhe produkteve të ndryshme si në laboratorët ashtu në prodhim.

gjuha shqipe

jakupi
Porsi kanga e zogut t'verës,
qi vallzon n'blerim të prillit;
porsi i ambli flladi i erës,
qi lmon gjit e drandofillit;
porsi vala e bregut t'detit,
porsi gjâma e rrfès zhgjetare,
porsi ushtima e nji tërmetit,
ngjashtu â' gjuha e jonë shqyptare.
Ah! po; â' e ambël fjala e sajë,
porsi gjumi m'nji kërthi,
porsi drita plot uzdajë,
porsi gazi i pamashtri;
edhè ndihet tue kumbue;
porsi fleta e Kerubinit,
ka'i bien qiellvet tue flutrue
n't'zjarrtat valle t'amëshimit.
Pra, mallkue njai bir Shqyptari,
qi këtë gjuhë të Perëndis',
trashigim, që na la i Pari,
trashigim s'ia len ai fmis;
edhe atij iu thaftë, po, goja,
që përbuzë këtë gjuhë hyjnore;
qi n'gjuhë t'huej, kur s'asht nevoja,
flet e t'veten e lèn mbas dore.
Në gjuhë shqype nanat tona
qi prej djepit na kanë thânun,
se asht një Zot, qi do ta dona;
njatë, qi jetën na ka dhânun;
edhe shqyp na thanë se Zoti
për shqyptarë Shqypninë e fali,
se sa t'enden stina e moti,
do ta gzojn kta djalë mbas djali.
Shqyp na vete, po pik' mâ para,
n'agim t'jetës kur kemi shkue,
tue ndjekë flutra nëpër ara,
shqyp mâ s'pari kemi kndue:
kemi kndue, po armët besnike,
qi flakue kanë n'dorë t'shqyptarëvet,
kah kanë dekë kta për dhè të't'Parvet.
Në këtë gjuhë edhe njai Leka,
qi'i rruzllim mbretnin s'i a, xûni,
në këtë gjuhë edhe Kastriota
u pat folë njatyne ushtrive,
qi sa t'drisë e diellit rrota,
kanë me kênë ndera e trimnive.
Pra, shqyptarë çdo fès qi t'jini,
gegë e toskë, malci e qyteta,
gjuhën t'uej kurr mos ta lini,
mos ta lini sa t'jetë jeta,
por për tê gjithmonë punoni;
pse, sa t'mbani gjuhën t'uej,
fisi juej, vendi e zakoni
kanë me u mbajtë larg kambës s'huej,
Nper gjuhë shqype bota mbarë
ka me ju njohtë se ç'fis ju kini,
ka me ju njohtë për shqyptarë;
trimi n'za, sikurse jini.
Prandaj, pra, n'e doni fisin,
mali, bregu edhe Malcija
prej njaj goje sod t'brohrisim:
Me gjuhë t'veten rrnoftë Shqypnia!

-- Gjergj Fishta

anës lumenjve

peshku i zi
nje poezi e fan nolit:

Arratisur, syrgjynosur,
rraskapitur dhe katosur
po vajtonj pa funt, pa shpresë,
anës elbë-s, anës spree-së.
ku e lam' e ku na mbeti,
vaj-vatani e mjer mileti,
anës detit i palarë,
anës dritës i paparë,
pranë sofrës i pangrënë,
pranë dijes i panxënë,
lakuriq dhe i dregosur,
trup e shpirt i sakatosur.

se ç'e shempnë derbederët,
mercenarët dhe bejlerët,
se ç'e shtypnë jabanxhinjtë,
se ç'e shtrythnë fajdexhinjtë,
se ç'e pren' e se ç'e vranë,
Ç'e shkretuan anembanë,
nënë thundrën e përdhunës
anës vjosës, anës bunës.

Çirem, digjem i vrerosur,
sakatosur, çarmatosur,
as i gjall', as i varrosur,
pres një shenj' e pres një dritë,
pres me vjet' e pres me ditë,
se ç'u tera, se ç'u mpaka,
se ç'u çora, se ç'u mplaka,
lark prej vatrës dhe prej punës,
anës rinit, anës tunës.
Çakërdisur, batërdisur,
përpëlitur dhe zalisur,
ËndËronj pa funt, pa shpresë,
anës elbë-s, anës spree-së.

dhe një zë vengon nga lumi,
më buçet, më zgjon nga gjumi,
se mileti po gatitet,
se tirani lebetitet,
se pëlcet, kërcet furtuna,
fryhet vjosa, derdhet buna,
skuqet semani dhe drini,
dridhet beu dhe zengjini,
se pas vdekjes ndriti jeta
dhe kudo gjëmon trumbeta.
ngrehuni dhe bjeruni,
korini dhe shtypini,
katundar' e punëtorë,
që nga shkodra gjer në vlorë!

ky ilaç e ky kushtrim
më bën djal' e më bën trim,
më jep forc' e më jep shpresë,
anës elbë-s, anës spree-së.
se pas dimrit vjen një verë,
që do kthehemi njëherë,
pranë vatrës, pranë punës,
anës vjosës, anës bunës.

arratisur, syrgjynosur,
raskapitur e katosur,
brohoras me bes' e shpresë,
anës elbë-s, anës spree-së.

cringe

jakupi
një ndër fjalët më të mira në anglisht.

ka kuptimin të turpërohesh në emër të dikujt tjetër, për veprën e tjetërkujt. gjë që më ndodh gati se çdo ditë.

kënetë

jakupi
Një lloj zone e lagët, e mbizotëruar prej bimësisë drunore, por pa depozitime të konsiderueshme torfe. Kënetat mund të jenë me ujë të ëmbël ose të kripur, me batica dhe zbatica.

tashak

jakup beg egnatia
një lojë, lloj lozjeje.

ndodh zakonisht kur në ndonjë ndeshje sportive, si p.sh futboll, një ekip e dominon dhe dallueshëm e fiton ekipin tjetër. në raste te këtilla, ekipi dominues fillon të loz tashak në vend të futbollit.

kjo lozje haset dhe nëpër rrethana intelektuale apo debate të ndryshme. në qoftë se në një grup shoqëror 2 a 3 vetë janë të lexueshëm e me horizont të gjerë, këto zakonisht lozin tashak me individë apo grupe pseudointelektuale që bëjnë shovinizëm të lirë e banal.

- të lutem mehmet, mos thuaj "për hajr t'koft bajrami e përshumot, o hajdar!", po në vend të asaj "urime festën harry!"
- o mi rrofsh koqet hajdar?

picajzla

jakupi
nga serbishtja, në vendet ish jugosllave, pra përfshirë këtu kosovën, malin e zi dhe maqedoninë, është një titull që i ngjitet shokut që në një kafe apo restorant kur të tjerët bëjnë porosinë për 2 sekonda, ky i fundit nuk mund të vendoset dhe lëre që bezdis kamarierin po bezdis të gjithë shoqërinë.

fjalët e qiririt

peshku i zi
nje veper e naim frashërit, bilbilit te gjuhes shqipe:

Në mes tuaj kam qëndruar
E jam duke përvëluar,
Që t'u ap pakëzë dritë,
Natënë t'ua bënj ditë.

Do të tretem, të kullohem,
Të digjem, të përvëlohem,
Që t'u ndrinj mir' e të shihni,
Njëri-tjatërin të njihni.

Për ju do të rri të tretem,
Asnjë çikë të mos mbetem,
Të digjem e të qanj me lot,
Se dëshirën s'e duronj dot.

Unë zjarrit nuk i druhem
Dhe kurrë s'dua të shuhem,
Po të digjem me dëshirë,
Sa të munt t'u ndrinj më mirë.

Kur më shihni se jam tretur,
Mos pandehni se kam vdekur;
jam i gjall' e jam ndë jetë
jam në dritët të vërtetë,

Unë jam në shpirtin tuaj,
Mos më kini për të huaj,
M'është falurë durimi,
Andaj po digjem si trimi,

Se ma k'ënda t'u bënj mirë,
Të mos mbeti n'errësirë.
Jakëni rreth meje rrini,
Flisni, qeshni, hani, pini,

Në shpirt kam dashurinë,
Pa digjem për njerëzinë,
Lemëni të përvëlohem,
nukë dua më të ftohem,

Dua ta djek trupn' e kretë
Për atë zotn' e vërtetë.
Me zjarr ta djek mushkërinë
E të tretem për njerinë,

Bashkë me gëzimt të tija
të vete te perëndia.
Unë dua njerëzinë,
Mirësin' e urtësinë.

Në bëhi shokë me mua,
Në më doni si u dua,
Njëri-tjetërin në doni,
Të paudhë mos punoni.

O zëmëra fluturake,
Qasju pakë kësaj flake!
Mase krahët t'i përvëlon,
Po dhe shpirtin ta shënjtëron.

Unë duke përvëluar,
Njerëzit i kam ndrituar.
Kam qënë mik me njerinë,
Andaj i di e më dinë.

Gjithë tuajt' i kam parë,
Mëm' e at' e fis e farë,
Si tani gjithë i kam ndër mënt,
Që rrininë më këtë vënt.

Edhe sot nër ju ata shoh,
Se shpirtin e tyre ua njoh,
Dhe unë si ju jam ndruar
E jam përzjer' e ndryshuar,

Pa jam bërë shumë herë
Zjar e uj' e balt' e erë.
Jam një shkëndijë pej qielli
dhe një drudhëzë pej dielli.

Edhe ndër qiej fluturonj,
Edhe brënda në det qëndronj,
Shumë herë fle në baltë,
Diku ndodhem dhe në mjaltë

Bënem qëngj e kec i pirë,
Lul' e bar e gjeth i mbirë.
Dua shumë fjalë t'u them,
Po trëmbem mos i bënj ujem.
E ku shkruhenë në kartë
Fjalët' e gjuhësë zjarrtë?

ezani

jakup beg egnatia
thirrja, njoftimi për në namaz.

kjo thirrje bëhet prej te xhamitë 5 herë në ditë, aq dhe sa janë vaktet e namazit. me që sot përmes mundësive teknologjike shumë kollaj njerëzit arrijnë deri te informacioni për vaktet e namazit, kjo thirrje më tepër është një koncept simbolik.

ç'pret?


fjalorishti është një platformë ku mund të ndashë mendimet dhe ndjenjat me liri të plotë, është burimi i diturive të lira.

a do që edhe ti të bëhesh pjesë e këtij thesari fantastik?

regjistrohu